باز اندیشی در مفهوم تدریس فعال و غیر فعال

ابتدا لازم است برای روشنی اذهان خوانندگان گرامی،  بحثی را هرچند مختصر در مورد تعریف تدریس فعال وغیر فعال و  ملاک فعال و غیر فعال بودن آنها مطالبی بیان شود.  

تعریف تدریس فعال :

به تدریسی، فعال گویند که در آن،  دانش آموز چه به لحاظ جسمی و چه به لحاظ ذهنی در گیر با موضوع بوده ومحیط کلاس برای او لذت بخش است.

تدریس غیر فعال:

به تدریسی اطلاق می شود که در آن، میزان درگیری دانش آموز با موضوع مورد تدریس بسیارکم بوده، و تحمل محیط کلاس برای او بسیار دشوار است.

همانطور که از تعریف فوق استنباط می شود ملاک فعال و غیر فعال بودن تدریس میزان فعالیت و درگیری هدفمند دانش آموز با موضوع تدریس هست.  نه طبقه بندی روش های تدریس . بعضی اوقات مشاهده می شود افراد برای تفکیک تدریس فعال از غیر فعال، از روش های تدریس استفاده می کند . به عنوان مثال برخی از روش های تدریس را فعال و برخی دیگر را غیر فعال می دانند. به نظر نویسنده این تقسیم بندی پایه و اساس علمی ندارد . بلکه این هنر معلم است که می تواند حتی روش های تدریس به ظاهر غیر فعال؛ همچون روش های سخنرانی و توضیحی را به روش های فعال تبدیل نماید. ویا بالعکس، اگر معلمی از فرایند اجرای روش های به ظاهر فعال اطلاع کافی نداشته باشد، مطمئنا" آنرا تبدیل به روش غیر فعال خواهد نمود. به بیان بهتر برخی فعال و غیر فعال بودن تدریس را در ذات روش های تدریس می دانند در حالیکه این برداشت نمی تواند پایه و اساس علمی داشته باشد.

برای تبین مطلب ناگزیر از آوردن مثالی هستم. احتمالا" همه ما در جلساتی شرکت داشته ایم که سخنران آنقدر شیوا و جالب صحبت کرده است که ما گذران وقت را احساس نکرده ایم . وچه بسا در پایان سخنرانی حسرت دوباره شنیدن آن را با خود به همراه برده ایم. روشی که به ظاهر در طبقه بندی روش های غیر فعال قرار دارد. اما سخنران با هنرمندی تمام توانست ذهن مارا کاملا" به خود درگیر سازد. و ما را از یک شنونده منفعل به یک فرد فعال تبدیل نماید.

 پس ملاک فعال و غیر فعال بودن یک تدریس، احساس رضایت و میزان درگیری فکری و یا جسمی هدفمند ومثبت فراگیران می باشد.

·        چگونه می توان از روش های تدریس غیر فعال ، روش فعال ساخت؟

همانطوری که ذکر شد،  تفکیک روش های تدریس به عنوان روش های فعال و غیر فعال از نظر نویسنده ، توجیه علمی ندارد و این هنر و روش معلم هست که می تواند از روش های به ظاهر غیر فعال ، روش فعال بسازد. دراینجا مطالبی پیشنهاد
 می شود تا از روش های غیر فعال تدریس، روش تدریس فعال بسازید.

1.     آماده در سر کلاس حاضر شوید.

2.     هنگام تدریس ازمثالهای بدیع، نو و مرتبط با زندگی واقعی دانش آموزان استفاده کنید.

3.  از بیان خود به جا و مناسب استفاده کنید. به عنوان نمونه، هنگام ارائه یک نکته مهم، ابتدا چند لحظه به دانش آموزان نگاه کنید، سپس مطلب خود را مقداری بلند تر از حد معمول، بیان نمایید.

4.  در تدریس، سوالاتی را ازدانش آموزانتان بپرسید که لزوما" نیاز به پاسخگویی ازطرف آنها نیست.  بلکه با طرح آن، مخاطبین خود را وادار به تفکر نمایید. مثل : آیا می دانید مشکل اصلی ما درارئه یک روش تدریس فعال چیست؟

مطلبی که در اینجا قابل ذکر است آن که؛  این گونه سوالات باید در ارتباط با موضوع تدریس بوده و موضوع نسبتا" مهمی را هم در بر گیرد. وگرنه سوالاتی که جواب آن برای دانش آموزان مشخص است نمی تواند سوالات خوبی جهت تحریک تفکر آنها باشد.

5.     با بیان مطالب دست اول علمی ، اجتماعی، اقتصادی و... ذهن دانش آموزان را تهییج کنید.

6.  از نکات ادبی، شعر ومطالب ارزنده دیگر که مرتبط با موضوع تدریس شماست و می تواند کلاس شما راجذاب نماید، استفاده کنید.

در یک جلسه ، از روش تدریس واحدی پیروی نکنید بلکه،  تلفیقی عمل نمایید. یعنی به فراخور حال از روش های توضیحی ، بارش مغزی، نمایشی، همیاری و... استفاده کنید تا موجب خستگی دانش آموزان نشوید